Agroforestry is geen bos, en ook geen natuur. Agroforestry is landbouw, waarbij bomen worden gecombineerd met bijvoorbeeld vee of akkerbouw. We gingen dieper in op het concept met Piet Rombouts, één van de grondleggers van agroforestry in Nederland.
Wat is agroforestry?
Plant je (productieve) bomen en/of (houtige) struiken op een akker of in de weide, dan is er sprake van agroforestry. Agroforestry is een vorm van landbouw waarbij de grond de bestemming landbouw houdt.
Agroforestry is dus geen bos. Toch is het onderdeel van de bossenstrategie: onder het thema ‘bomen buiten het bos’. Het is een creatieve manier om meer bomen te planten: interessant voor boeren en andere landeigenaren die wel willen bijdragen aan meer bomen, maar geen bos willen planten. Agroforestry, met bomen die noten, vruchten, voeder of hout produceren draagt bij aan het verdienmodel van de boer en de boer behoud de mogelijkheden om mest uit te rijden.
Bos of agroforestry?
De vraag is dus: wanneer noem je een verzameling bomen ‘bos’ en wanneer noem je het ‘agroforestry’? Agroforestry is een natuurvriendelijkere manier van landbouw waarbij het niet de intentie is om natuur te maken. Het onderscheid zit in:
- Het bestemmingsplan. Agroforestry is landbouw.
- Het aantal bomen: per hectare mogen maximaal 100 niet productieve bomen staan om te kunnen spreken van landbouwgrond. Productieve bomen, zoals noten, hebben deze beperking niet
- De gewascodes die gebruikt worden voor het perceel.
Ook landbouw profiteert van bomen
Agroforestry heeft allerlei voordelen, óók vanuit landbouwperspectief bezien. Bomen verbeteren met hun diepe beworteling de bodem en waterhuishouding, gaan erosie tegen, verbeteren het micro-klimaat en gaan verdamping tegen. Ze zorgen ook voor een beter microklimaat (minder extreme hitte en wind). Agroforestry kan zelfs zorgen voor een iets hogere opbrengst van 20 a 30 % per hectare. In een wei met dieren bieden bomen schaduw of extra voedsel – veel dieren eten graag van bladeren en twijgen. Bomen zorgen bovendien voor meer biodiversiteit.
Agroforestry vraagt wel even investeren
Piet Rombouts heeft in Brabant en andere provincies al veel ervaring opgedaan met agroforestry. Er doen inmiddels in totaal bijna 1000- boeren mee (in Brabant 200 met momenteel ongeveer 500 hectare) Voor boeren is het wel even wennen, ziet hij: je hebt nieuwe kennis nodig over de verzorging van bomen en je moet op punten misschien anders gaan werken. Lastig is ook dat de investering voorloopt op de baten. Bomen groeien traag en rendement komt pas na vijf tot tien jaar.
Toch lukt het wel. Piet Rombouts: “Ik loop al paar jaar mee en verbaas me erover hoe snel agroforestry wordt opgepakt. En dan niet eens om het verdienmodel, want dat ligt te ver in de toekomst. Het wordt opgepakt als een ander systeem voor bodem en waterbeheer. Hier zijn boeren echt naar op zoek.”
Naar 25 duizend hectare agroforestry
De ambitie is om in 2030 25.000 hectare agroforestry gerealiseerd te hebben. De teller staat nu op 2000 en dit groeit exponentieel. Piet:
“Je ziet dat veel boeren beginnen met 1 hectare en dat snel uitbouwen met positief resultaat. Ook zie je dat steeds meer overheden het oppakken met financiën, beleid en regelgeving.”
Mooie voorbeelden zijn er genoeg.
● Martine en Arjan Bisschop in Herwen plantten blokken van voederbomen en vruchtbomen in het perceel voor de koeien – voedsel en schaduw – én voor de biodiversiteit.
● Wist je dat kippen eigenlijk bosdieren zijn? In Hooghalen hebben Kees en Jolande Sijbenga inheemse bomen en ook notenbomen geplant in de kippenuitloop.
● Gewassen en bomen zijn op verschillende manieren een goede combinatie. In Helmond planten ze graan tussen jonge boomjes zodat reeën het graan eten en niet de bomen.
Zie voor meer praktijkvoorbeelden de website van Agroforestry Netwerk Nederland.
Zelf aan de slag met agroforestry?
Wil je zelf aan de slag met agroforestry? Er zijn verschillende mogelijkheden. Een goede start is de kennisbank van het Agroforestry Netwerk Nederland. Daar staat ook een lijst van provinciale contactpersonen met een lokaal netwerk en kennis wat in hun provincie het beste werkt. Of kijk op de website van de Nationale Bossenmakelaar voor subsidie en ondersteuningsmogelijkheden.
Wil je meer inspiratie? Volg de ‘Bomen op het land’ LinkedIn-serie van Agroforestry Nederland voor meer praktijkverhalen. Of neem contact op met Piet Rombouts.
Dit is een serie bosverhalen van de Nationale Bossenmakelaar om te laten zien wat er allemaal gebeurt binnen de bossenstrategie. Om te inspireren en om kennis te delen. Neem een kijkje op de website van de Nationale Bossenmakelaar voor meer informatie. Of lees het bosverhaal over het voedselbos bij Swoolish.
Wil je bijdragen aan meer bos en ben je nog op zoek naar kennis, middelen, bomen of grond? Neem contact op met de Nationale Bossenmakelaar en wij gaan voor je aan de slag!